Tamnan Chang Saen - ตำนานช้างแส่น

Back to the list
Identification
Inv No: 
031_001
Bundles: 
1
Category: 
Tamnan
Textual datas
Original titles (Thai script): 
ตำนานช้างแส่น ผูกต้น, ตำนานช้างแส่นผูกถ้วน 3, ผูก 7, ตำนานช้างแส่น, ตำนานช้างแส่น ผูก 6
Uniform Thai title: 
ตำนานช้างแส่น
Uniform title (transliterration): 
taṃnān jāṅ2 sèn1
Uniform title (transcription): 
Tamnan Chang Saen
Scribe Thai script: 
Phuk 1 and 2: ? Phuk 3: พระคันธวงส์คง. Phuk 4: สามเณรอินทาน้อย.
Era (text): 
?
Calendar Thai script: 
Phuk 4: ยามแลง พระอาทิตย์ใกล้จะหมดแสง
Original repository (Thai script) / scribe place: 
วัดโพธาราม
Beginning and end: 
Phuk 1: a. นโม ตสฺสตฺถุ นมิตฺวา สิรสา อิถํ จญฺจ รตนตฺยํ ปญฺจพุทฺธา นมามิ ขมามิหํ สาธุกฺขมิอิมสฺมึ สทฺทกปฺเป จตุพุทฺธา
พุชฺฌิตฺวา กกุสนฺโธ โกนาคมโน กสฺสปฺโป โคตโม มิถิลายํ ราชคเย จรติ ปิณฺฑาย ราชคเหตฺวา อิมสฺมึ คูหานํ มฆตฺตกํ
สุวณฺณคามาปเทสฐาเน นิสีทิ สิรสุปวรมงฺคโล ตโมฬาร กถามุนีราชศาสตร์อันนี้ไซร้เป็นที่ตั้งไว้ครบนบน้อมไหว้ยำแยง
บูชาคารวะแก่นรานระ เทวะอินโท พรหม จตุโลกัปปาลา อสุราสุระ ครุฑา ภุชังคะ ขัตติยะ ราชา…
z. …หนองหลวงลูกนั้นมีน้ำห้วยใหญ่ลวยรามลัดห้วยไหลมารอมแล้ว ถัดนั้นมีคูหาถ้ำ (ลานชำรุดขาดไป) สถิตตั้งอยู่ยังป่า
มิคทายวัน ก็เสด็จไปโคจรคามบิณฑบาต (ลานชำรุดขาดไป) อิทธิริทธีเอาถาดก็มาสถติยังคูหาถ้ำที่นั้นแล้วก็กระทำปัจจะ
เอาภัตกิจ (ลานชำรุดขาดไป) 4 ตนก็ถือเอายัง ฆฏกํ ไหน้ำมาทั้ง 2 ทิศก็เอามาหื้อแก่พระพุทธเจ้าแล (ลานชำรุดขาดไป)
ทั้ง 4 ตนนั้นแล้ว ก็ได้เสวยอานิสงส์ส่วนบุญหื้อน้ำเป็นทานแล้วก็ได้อยู่ยัง (ลานชำรุดขาดไป)
Phuk 2: a. นโม ตสฺสตฺถุ ตั้งอยู่ปลายดอยตั้งอยู่ 4 ทิศนั้นแล เมื่อนั้นพระพุทธเจ้าก็เทศนาว่า ภิกฺขเว ดูกราภิกขุทั้งหลาย ถ้ำคูหา
ที่นี้จักเป็นที่ปัจจยุฉันข้าวพระพุทธเจ้าทั้งหลายมีพระตถาคตเป็นต้นแลพระพุทธเจ้าทั้ง 4 พระองค์ อันเล็งพระตถาคตไป
ภายหน้าชู่พระองค์ชะแล ครั้นว่าพระตถาคตนิพพานไปแล้วดั่งอั้น ยังมีพระยานาคราชตัว 1 มีบริวารได้ 5 โกฏิ อยู่ใน
หนองแสหลวงในเมืองมิถิลานั้น ก็จักขวักร่องมารอดหนองสระหลวงลูกนี้…
z. …ม่อนข้อยปฏิบัติไหว้สาถามกับด้วยมหาราชเจ้า ขอมหาราชเจ้าจงจักกล่าวว่ามาบัดนี้เทอะดั่งฤๅแล มหาราชเจ้า
(ลานชำรุดขาดไป)เจ้ามีคำโทมนัสต่ำคล้อยน้อยใจเยิ่งใดอั้นชา ประการ 1 ข้าน้อยมาเล็งหันสัณฐานบ้านเมืองทั้งมวลก็ดู
หม่นเล่าเศร้าหมองบ่รุ่ง (ลานชำรุดขาดไป)บ่อั้น รอยว่ามหาราชเจ้าได้เข้าใจผิด ได้เอาคนผู้หาปัญญาบ่ได้เอามาไว้ใช้
ต่างตาตนแล้วกระทำผิดบ่ชอบ ลวดกินแหนงใจอันชะฤๅ ขอมหาราชเจ้า (ลานชำรุดขาดไป)
Phuk 3: a. เป็นประธานนี้ ขอจงหื้อผู้ข้าทั้งหลายได้หันหน้าเจ้าสุวรรณทวารมุกขกุมารหลานรักแห่งผู้ข้าอันหาโทษบ่ได้สักอันแล
พระยาอินทาปถนมราชตนพ่ออันเป็นเจ้าแต่เมืองโพธิสารหลวงที่นั้นมีอาชญาหื้อพารี้พลเสนาผู้ใจบาปนั้นเอาไปไหลน้ำ
เสียนั้นแด่เทอะว่าอ้ัน แล้วก็อธิษฐานซึ่งเทวบุตร เทวดา อารักษ์ทั้งหลาย ก็กล่าวว่า สุวณฺโณ วา สุรณนฺตุโภนฺโต เทว
สงฺฆาโย ดูราเทวบุตร เทวดาอินทา พรหม…
z. …ก็ถือเอาบาตรไปจระเดินบิณฑบาตได้ 3 เรือนแล้ว ลำดับไปถึงคุ้มน้อยแห่งพระยาขอมดำแล้ว ท่านก็เข้าไปเพื่อว่าจัก
บิณฑบาตหั้นแล ก็ไปยืนอยู่กลางข่วงคุ้มที่นั้นแล เมื่อนั้นพระยาขอมเล็งหันแล้วก็ถามพวกหมู่คนรังทั้งหลายว่า สามเณรที่
ใดมาบิณฑบาตนั้นชา เมื่อนั้นพวกรังทั้งหลายก็ไหว้ว่า เทว ข้าแด่หากเป็นสามเณรลูกชาวสีทวง แลว่าอั้น เมื่อนั้นพระยา
ขอมดำก็เคียดแล้วกล่าวว่า ลูกข้าส่วยว่าพ้อยเข้ามาคุ้มพระองค์กูดั่งฤๅชา…
Phuk 4: a. (โย)นกนครราชธานีชัยบุรีศรีช้างแส่นที่นี้ปรากฏเป็นราชธานีอันใหญ่แล ที่นี้จักจาถึงพระมหากัสสปเถระเจ้าเล่าแล ท่าน
โทณพราหมณ์แจกมหาธาตุเจ้าหื้อแก่ท้าวพระยาทั้งหลายเอาไปรักษาไว้เมืองไผเมืองมันแล้วดั่งอั้น ยังมีในวัน 1 เจ้าก็มา
คิดถึงคำแห่งตนสุภัทรรัสสภิกขุอันม้างยังสิกขาบทแห่งพระพุทธเจ้านั้น ก็พาเอาภิกขุสังฆะทั้งหลายขึ้นไปเมืองราชคฤห์แล้ว
ก็เข้าวัสสาอยู่ที่นั้นแล้ว ก็ไปเมตตาแก่พระยาอชาตสัตถุมหาราชแล้ว…
z. … ท่าอันนางนาคทั้ง 3 ไปย้างอยู่นั้นจึงได้ชื่อว่าท่านาค ว่าอั้นแต่นั้นมาแล เขาก็มาถึงท่าเวียงสุวรรณโคมคำแล้ว นาง
ทั้ง 3 ก็ไปถามกับด้วยพระยาว่า มหาราชเจ้าขานว่าย่อมหื้อเมืองแก่ตูข้านั้นจักว่าฤๅชา เมื่อนั้นพระยาขอมดำตนนั้นก็
กล่าวว่า เราบ่หื้อเมืองแก่สูนางแล ยามเมื่อสูบ่เข้ามาเมืองเรานี้ แต่ก่อนมาแก้วเราก็บ่หายสักเทื่อด่าย บัดนี้สูเข้ามาสู่บ้าน
เมืองเรานี้แก้วค่าพันเมืองกูก็หายไปก็มีวันนั้นแล…
Phuk 5: a. นโม ตสฺสตฺถุ นโม พุทฺธาย นมามิ รตนตฺตยํ สพฺพํ โทสํ ขมามิหํ อหํ อันว่าข้า นมามิ ก็ไหว้แล้ว รตนตฺตยํ ยังพระ
ไตรรัตนะเจ้าทั้ง 3 แล้ว สพฺพทุกฺขโรคาภยา วินาสนฺตุ ขอหื้อพ้นจากทุกข์โทษอันตรายทั้งมวลแด่เทอะ ทีนี้จักกล่าวตำ-
นานตั้งแต่โพธิสัตว์เจ้าแห่งเราได้เป็นมหากษัตริย์เจ้ามีชื่อว่า มหาสมันตราชปฐม เสวยเมืองพาราณสีเป็นเค้ากว่ามหานคร
รัฐทั้งหลาย ตั้งแต่มหาสมันตราชสืบลำดับมารอดพระยาโอกากังราชแล…
z. …พระยาเกล้าว่าอั้น ก็จักมาก่อสร้างหื้อเป็นเจติยะกวมไว้ที่นี้ชะแลว่าอั้นแล้ว พระพุทธเจ้าก็พาเอาเจ้าภิกขุสังฆะทั้งหลาย
เสด็จเลียมแม่น้ำน้อยนั้นขึ้นไปหนวันตกช้วยเหนือ ไกลประมาณคราววันคนปกติ 1 ก็ไปถึงหัวดอยน้อยที่ 1 มีปลายดอย
อันราบเพียงงามนัก พระพุทธเจ้าก็เสด็จขึ้นสู่จอมดอยที่นั้นแล้วก็สถิตนอนอยู่ที่นั้นแล ยามนั้น ยังมีมหายักษ์ตัว 1 อยู่ยัง
ปัจจันตเทศที่ 1 มีทิศหนอุตระพู้น มีชื่อว่าอาฬวกยักษ์แล ส่วนว่ายักษ์ตัวนั้นมีใจ
Phuk 6: a. ว่าสมณะโคตรตนนั้น มีริทธีปัญญามากนักว่าอั้น จักเป็นดั่งฤๅแท้ชา กูก็ใคร่หื้อมานี้แท้ กูก็ใคร่หันดูคำนึ่งแท้แล มัน
คะนึงในใจฉันนี้หั้นแล ยามนั้น พระพุทธเจ้าก็ส่องหันด้วยมรรคญาณแห่งตน พระพุทธเจ้าก็รู้ใจแห่งอาฬวกยักษ์ตัวนั้นแล้ว
ยามนั้นพระพุทธเจ้าก็พาเอาเจ้าภิกขุสังฆะทั้งหลายฝูงอันถึงอรหันตาก็มีบ่ถึงอรหันตาเทื่อก็มี ก็ยนสยองไปจากปลายดอย
ที่นั้นด้วยริทธีญาณแห่งพระองค์ตนประมาณลัดมือเดียวก็ไปรอดปราสาทแห่งอาฬวกยักษ์ที่นั้นยามเย็นหั้นแล…
z. …นางก็สมริทธีชุอันแล ส่วนว่าอชุตราชมหากษัตริย์เจ้านั้นก็อยู่ด้วยชอบทศราชธรรมแห่งตนท่านแลอั้น บ่ละประเพณี
ธรรม เตชะแห่งท่านก็ซะลาบปราบไปหนอุตระก้ำเหนือมีทางหนองแสเป็นแดน หนทักษิณก้ำใต้มีเขตลวรัฐ คือว่า สบน้ำ
แม่ระมิงค์เป็นแดนแล หนปุพพะมีสบน้ำแม่มวกแดนเมืองจุรณีเป็นเขตแดน แลปัจฉิมก้ำวันตกมีดอยเขารูปช้างหัวน้ำย้อยมา
ตกแม่คงเป็นแดน ก็เป็นอาณารัฐเขตแห่งท่านเสี้ยงแล เมืองโย(นก)

Foliation / pagination: 
Phuk 1: 1B-15B (Northern Thai figures) 1-15. Phuk 2: 1B-20B (Northern Thai figures) 1B-15B 1-15, 16B สิบ6, 17B สิบ7, 18B ใบ18, 19B ใบ19, 20B 20, 10B (Central Thai figures) 10B ๑๐. Phuk 3: 1B-18B (Northern Thai figures) 1B-5B 1-5, 6B-9B, 10B 9, 11B 10, 12B 11, 13B 12, 14B 14, 15B-18B. Phuk 4: 1B-21B (Northern Thai figures) 1-21. Phuk 5: 1B-13B (Northern Thai figures) 1-13. Phuk 6: 1B-13B (Northern Thai figures) 1-13, 1B-13B (Central Thai figures) ๑-๑๓.
Subject descriptors or key words