Tamnan Phra Bat lae That - ตำนานพระบาทแลธาตุ

Back to the list
Identification
Inv No: 
017_002
Bundles: 
10/11
Catalog No: 
TGC Wat Hia, Pua, Nan, No 13.004.00
Category: 
Tamnan
Textual datas
Original titles (Thai script): 
ตำนานพระบาทผูกต้น, พระบาทแลธาตุผูกต้น, ตำนานพระบาทแลธาตุผูกถ้วน 2, ตำนานพระเจ้าเลียบโลกผูกถ้วนสอง, ตำนานเกสาธาตุพระบาทผูก 3, พระตำนานผูก 6, ตำนานโวหารพระบาทแลธาตุผูกถ้วนสิบเอ็ด
Uniform Thai title: 
ตำนานพระบาทแลธาตุ
Uniform title (transliterration): 
taṃnān braḥ pāda lè dhātu
Uniform title (transcription): 
Tamnan Phra Bat lae That
Scribe Thai script: 
สามเณรปัญญา (phuk 1, 3), อุทธิยาภิกขุ (2, 4, 8, 10), คันธภิกขุ / คันธวงศ์ภิกขุ (5), ขัตติยภิกขุ / ขัตติยะภิกขุ (6, 7, 11).
Era (text): 
?
Date (manuscript): 
1244
Era (manuscript): 
CS
Date (AD): 
1882
Calendar Thai script: 
ผูก 1 จุลศักราช 1244 ตัว [พ.ศ. 2425] ปีเต้าสะง้า เดือน 10 ขึ้น 15 ค่ำ วัน 3 [อังคาร] ยามกลองงาย, ผูก 11 จุลศักราช 1244 ตัว [ พ.ศ. 2425] ปีเต่าสะง้า เดือน 10 ขึ้น 12 ค่ำ วัน 7[เสาร์] ยามกลองงาย
Original repository (Thai script) / scribe place: 
วัดป่าเหมือด
Beginning and end: 
Phuk 1
a. นโม ตสฺสตฺถุ ฯ มหาการุณิโก นาโถ หิตายสพฺพปาณินํ ปูเรตฺวา ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํติ ฯ สาธโว ดูราสัปปุริสะ
ทั้งหลาย มหาการุณิโก นาโถ อันว่าพระพุทธเจ้าเรา ตนประกอบด้วยมหากรุณาในสัตว์โลกทั้งหลายมากนัก ปูเรตฺวา
ก็พ่ำเพ็งแล้ว ปารมี สพฺพา ยังบารมีธรรมทั้งมวลอันได้ 30 ทัศกับทั้งมหาบริจาคทาน 5 ประการกับทั้งจริยา 3 ประการ
กระทำสุจริตธรรม 3 ประการ…
z. …ยังมีอรหันตาเจ้า 7 ตนจึงนำเอาธาตุมาจุไว้ในประเทศยางจวงที่นั้นด้วยดั่งพระพุทธเจ้าหากทำนายไว้นั้น พร้อมกับ
ด้วยท้าวพระยา เสนา อำมาตย์ แลชาวเมืองทั้งหลายมากนักมาขุดขุมลึก 7 วา ไว้หื้อเป็นที่ไหว้แลบูชาแก่คนแลเทวดา
แลเทวดาตน 1 ชื่อว่ามหาสักกะ อยู่รักษาธาตุแลพระบาทเจ้าแลเทวดาตนนั้นหากเป็นหลานพระยาอโศกธรรมราชนั้น
ท่านตายจากเป็นหลานพระยาอโศกลวดได้มาเป็นเทวดารักษาธาตุแลพระบาทยางจวงผาด่านที่นั้นก็มีแล…
Phuk 2
a. (นโม ตสฺสตฺถุ ฯ เอกํ สมยํ สตฺถา ธรมาเน ชนปทจริกํ จรมาโน ฯ ดูราสัปปุริสะทั้งหลาย สตฺถา อันว่าสัพ)พัญญู
พระพุทธเจ้าตนเป็นครูแก่คนแลเทวดาทั้งหลายอันยังธรมานตั้งอยู่แล้วพุทธกิจ 4 ประการ เอกํ สมยํ ยังมีใน(กาลคาบ 1
พระพุทธเจ้าตนมีมหากรุณาก็เอาอรหันตากับทั้งมหา)อานนท์เถรเจ้า แม้นพระยาอินทร์ แลพระยาอโศกตนเป็นเจ้าเมือง
กุสินาราก็ไปเป็นอุบาสกแห่งพระพุทธเจ้า…
z. …สิงฺคุตตเร รมฺเม กกฺกุสนฺโธ สตฺถาวาโห ธมฺมกรณํ ฐเปติ โกนาคมโน ธมฺมปโชโต สุวณฺณทณฺฑํ ฐเปติ กสฺสโป
สิริสมฺปนฺโน สุวณฺณจีวรํ ฐเปติ โคตโม สากฺยปุงฺคโว โลกหิตาย อฏฺฐเกสญฺจ ฐเปติ จตฺตาโร เต มหาธาตุโย อหํ วนฺทามิ
สิรสา เตสํ เย คุเณน สพฺพทุกฺขา ปมุญฺจยิสฺสามิ ดังนี้ ไปชู่วันชู่คืนไจว้ๆ ก็เที่ยงจักได้ถึงสุข 3 ประการ มีนิพพานเป็น
ยอด บ่อย่าชะแล กล่าวอุบัตินิทานแห่งธาตุดอยสิงคุตตระอันมีในเมืองธัญวดีก็มีฉันนี้แล…
Phuk 3
a. นโม ตสฺสตฺถุ ฯ เอกํ สมยํ สตฺถา ชนปทจาริกญฺจมโน ฯ สาธโว ดูราสัปปุริสะทั้งหลาย เอกํ สมยํ ยังมีในกาลคาบ 1
สตฺถา อันว่าสัพพัญญูพระพุทธเจ้าตน(เป็น)ครูแก่คนแลเทวดาทั้งหลาย ก็บังเกิดมหากรุณามักใคร่สั่งสอนโผดสัตว์โลก
ทั้งหลาย ก็เอาภิกขุสังฆะแลอรหันตาทั้งหลายมีมหาอานนทเถรเจ้า(เป็น)ปัจฉาสมณะกับด้วยทั้งพระยาอินทาธิราชถือฉัตร
กั้งภายบน ก็อันจระเดินเทสซึ่งอันจระเดินใน(ชนบท)ราชธานี ก็ไปสู่เมืองสุวรรณภูมิแล้ว…
z. …เมื่อเทวดา อินทร์ พรหมลงมาบูชามหาชินธาตุเจ้านั้น หากยินปรากฏรสหอมกลิ่นคันธะดอกไม้ของหอมอบรมทั้งมวล
ประการ 1 ปรากฏได้ยินเสียงตุรินนตรี ฆ้องกลองเป็นต้น เหตุเขาเจ้ามาสงเสพบูชาธาตุเจ้านั้นแล บุคคลทั้งหลายอย่า
กระทำอนาทร อย่าเสียอันร้ายตกใกล้เขตน้ำบ่อที่นั้นบ่ดี เทวดาบ่พึงใจเทียนย่อมกระทำหื้อเป็นภัย บุคคลผู้ใดได้ไหว้แล
บูชาคารวะครบยำธาตุเจ้าเป็นดั่งกล่าวมานี้ ก็จักหื้อแล้วยังโลกียสุขในเมืองคนแลชั้นฟ้า ตราบถึงนิพพานบ่อย่าชะแล…
Phuk 4:
a. นโม ตสฺสตฺถุ ฯ วนฺทิตฺวา สิรสา พุทฺธํสทฺธมฺมํ คณุตฺต อิทมฺปิ ปาสารีริกธาตุกถํ วกฺขามีติ ฯ สาธโว ดูราสัปปุริสะ
ทั้งหลาย ทีนี้เราจักกล่าวตำนานพระบาทเจ้าแลสารีริกธาตุพระเจ้าอันมาถปันนาตั้งไว้ในเมืองทั้งหลายนั้นหื้อแจ้ง ผู้มีปัญญา
พึงรู้ดังเราจักวิสัชนาไปภายหน้านี้เทอะ เอกํสมยํ ในกาลคาบ 1 คือ ในกาลเมื่อพระพุทธเจ้าได้ตรัสปัญญาสัพพัญญูเป็น
พระแล้ว เทศนาสั่งสอนสัตว์ทั้งหลายไจว้ๆ นานได้ซาว 6 วสาวันนั้น…
z. …ภายหน้าจักปรากฏว่า ศิลาผาแรม หมื่นชะแล ไผมาหันก็จักว่าดอยผาแรม ชะแล แม่น้ำอันนี้ก็จักได้ชื่อว่าแม่น้ำพระ
เจ้านอนแรมหมื่นชะแล เมืองอันนี้จักได้ชื่อว่า เมืองพระเจ้ามานอนแรม หมื่นชะแล เมืองอันนี้คนใจบาป หาศีลบ่ได้ แลมา
อยู่ก็บ่ได้ชะแล บ่วุฒิจำเริญชะแล เหตุเทวดาอารักษ์บ่พึง(ใจ)นั้น จักกระทำหื้อเป็นอันตรายมากนักชะแล พระพุทธเจ้า
ทำนายฉันนี้แล้ว ตกวันลุนรุ่งเช้าก็เสด็จไปสู่ทิศหนลวงเชิงพุุ้นก็มีแล…
Phuk 5
a. นโม ตสฺสตฺถุ ฯ ตโต ภควา สิลายํ ยทา ถา ภนฺเต วิหริตฺวา ฯ ดูราสัปปุริสะทั้งหลาย ภควา อันว่าพระพุทธเจ้าก็อยู่
สำราญในศิลาผาแรมที่นั้นตามกาลควรแล้ว ในวันเดือน 4 ออกค่ำ 1 ก็เสด็จออกจากผาแรมที่นั้นไปรอดที่ 1 คนทั้งหลาย
ก็มาแลบูชาพระพุทธเจ้าแล้วก็กล่าวว่า ภนฺเต ข้าแด่พระพุทธเจ้าผู้ข้าทั้งหลายอยู่บ้านเล็กเมืองน้อยก็หาสังกินสังทานบ่ได้
น้ำก็บ่มีปลาไร่นาก็บ่ได้ข้าวไร้ยากเข็ญใจหาสังกินสังทานบ่ได้…
z. …ครั้นมาถึงหาดผาคำที่นั้นหื้อได้ไหว้แลสักการบูชาพระบาท แลบูชาพระยานาคจึงไปดีมาดีชะแล ครั้นบ่บูชาก็บ่พึงใจ
อารักษ์ แลจักล่มเรือล่มแพเสีย แม้นเทียวทางบกก็จักเป็นภัยอันตรายชะแล ผิว่ากระทำอนาทรผิดอารักษ์ที่นั้น แลบ่บูชา
หื้อชอบหื้อดี แม้นว่าไปเยียะสร้างไร่นาก็บ่สมริทธีเพื่ออั้นแล อารักษ์ไปบีบเบียนนั้นชะแล พระเจ้าก็ทำนายพระบาทหาด
น้ำผาคำแลพระบาทผ้าขาว 2 รอยไว้บ้านเสี้ยวบ้านฝ้ายฉันนี้ก็มีวันนั้นแล…
Phuk 6
a. นโม ตสฺสตฺถุ ฯ ตตฺร ภควา พฺยากรณมกาสิ จตฺตาโร เต วาณิชา นาวายํ อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา ภควนฺตํ อภิราค-
ยีติ ฯ ดูราโสตุชนสัปปุริสะทั้งหลาย ภควา อันว่าพระพุทธเจ้าก็กระทำแล้วยังทำนายทายยังพระบาทเจ้าอันมีในหาดผา
คำดังนี้ก็มีแล จตฺตาโร เต วาณิชา อันว่าพ่อค้าทั้ง 4 คนนั้น เขาก็เอาผ้าทบเป็นอาสนะไปปูไว้ในเรือแห่งเขาแล้วก็พร้อม
กันราธนาพระพุทธเจ้าแลอรหันตาเจ้าขึ้นสำราญเหนือเรือที่นั้น…
z. …ในเมื่อพระอริยเมตเตยยเจ้านิพพานไปแล้ว อายุสัตว์ทั้งหลายก็จักถอยลงไปด้วยลำดับถึงเขตสิบปลีเป็นฝั่งนั้นแลมี
ในกาลเมื่อใด ส่วนว่าภัทรกัปอันนี้ก็ครึ่งในกาลยามนั้นแล มักว่าเป็นกลางครึ่งในที่หั้นแล อธิบายอรรถเทศนาก็มีดังนี้แล
พระพุทธเจ้าก็เทศนาแก่มหาอานนท์เถรด้วยประการดังนี้แล้วมหาอานนท์เถรเป็นต้นแล อรหันตา พระยาอินทร์ พระยา
อโศก แลเทวดาอารักษ์ทั้งหลายได้สดับรับฟังธรรมเทศนาฉันนี้แล้ว ก็กระทำสาธุการซึ่งธรรมเทศนาบูชาตามสติกำลังแห่ง
ตนก็มีวันนั้นแล…
Phuk 7
a. ปุน ทิวเส ภควา ตตฺถ ปิณฺฑาย จาริกํ ปตฺตจีวรมาทาย ปุพฺพณฺหสมยํ นิปาเสตฺวา สงฺฆาฏิจีวรํ ดูราสัปปุริสะทั้ง-
หลาย ปุน ทิวเส ในวันลุนน้ัน คือวันเดือน 5 ออกค่ำ 1 นั้น ภควา อันว่าพระพุทธเจ้าก็ลุกในกาลเมื่อเช้า นุ่งคลุมยังผ้า
สังฆาฏิจีวรแล้ว ก็ถือเอาผ้าแลบาตรเพื่อไปจระเดินบิณฑบาตข้าว ก็เสด็จออกจากดอยผาอันเป็นรูปช้างสารนั้นแล้ว จระ-
เดินไปเอาข้าวบิณฑบาตด้วยลำดับเรือนก็ไปถึงบ้านอัน 1 ชาวบ้านอันนั้นหันพระพุทธเจ้ามาบิณฑบาต...
z. …ข่า ว้าทั้งมวลก็สั่งสอนเขาทั้งหลาย เขาทั้งหลายก็บ่ละมิจฉาเสียได้ พระพุทธเจ้าสอนบ่ได้ก็เสด็จจากข่าทั้งหลายก็มา
รอดเมืองแช่ ก็มาไว้รอยพระบาทเชียงผา แล้วก็มาไว้พระบาทเมืองมาง แล้วก็เสด็จออกไปจากเมืองมาง มาเมตตาทัมมิละ
ชาวดอยแลชนบทบ้านเมืองเขมรัฐ คือ เชียงตุง คือ ระแว่นแคว้นเมืองเขินทั้งมวลชู่แห่ง ก็ย่ำไว้ยังพระบาทอันควรเกิดเป็น
ที่ไหว้แลบูชา แก่คนแลเทวดาทั้งหลายก็มีแล…
Phuk 8
a. นโม ตสฺสตฺถุ ฯ โยนกโลกสฺมึ ภทีปา จาริกญฺจรติ ฯ ดูราโสตุชนสัปปุริสะทั้งหลาย พระพุทธเจ้าแห่งเราก็เอาอรหันตา
พระยาอินทร์พระยาอโศก ไปจระเดินโผดสัตว์แลคนทั้งหลาย ในเมืองเขมรัฐชู่แห่ง แล้วก็เสด็จเข้ามาในระแว่นแคว้นเมือง
โยนกโลก คือ เมืองยวนก็มีแล พระพุทธเจ้าก็เข้าไปถึงเมืองพยาก ไปถึงแม่น้ำอัน 1 ชื่อพยัคฆนที คือว่า แม่น้ำพยากแล้ว
พระพุทธเจ้าก็สีฟันซ่วยหน้า แล้วนั่งอยู่ในที่นั้น…
z. …คือว่า จุฬกัสสปเถรน้อย ตนเมือนิพพานในหว่างดอยเมืองมิถิลานั้น คือว่า เมืองห้อ เมืองแสปัสสนิ ตน 1 แล คือว่า
อัสสชิเถร แลอตุลเถร 2 ตนอันนิพพานในดอยพระบาทผาน้อยเมือ(ง)ลาที่หัวแคว้นลอแล้ว เอาใส่หีดผาแก้วไว้นั้น 1 แล
พระยาอินทร์เม่ือพิจารณารักษาคราบมหาเถรเจ้าทั้ง 2 ในถ้ำพระบาทผาน้อยที่นั้นดีแล้วก็สยองไปด้วยลวงบนหนอากาศ
ก็ไปเขิ็ดทันพระเจ้าในดอยเก้ิงเชียงใหม่ที่นั้นเล่า ก็มีวันนั้นแล…
Phuk 10
a. นโม ตสฺสตฺถุ ฯ เอกํ สมยํ ภควา จาริยํ ปพฺพเต วิหรติ อถ เน สกฺโก นวเทโว วิตฺวา เตสํ ปุญฺญํ ปุจฺฉิตฺวา เทวโลกโต
โอตริตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปุจฺฉิ สํถารํ ฯ ดูราสัปปุริสะทั้งหลาย ยังมีในกาลคาบ 1 พระพุทธเจ้าอยู่สำราญเข้าวัสสา
ในดอยจาริยบรรพตตั้งแต่พระพุทธเจ้าได้ตรัสปัญญาสัพพัญญูเป็นพระมาได้ซาววัสสานั้นแล อถ ในกาลเมื่อนั้น พระยา
อินทาธิราชได้ยินธรรมเทศนาแห่งพระพุทธเจ้าแล้วก็รู้ว่ากระทำบุญในศาสนามีอานิสงส์มากนัก…
z. …พระยาอินทาตนผ่านแผ้วเล็งหาธรรมิกราชาตนมีอานุภาพจักลงมาปราบพื้นสกลชมพูเลิกศาสนาสัพพัญญูเรืองราบ
จักตั้งอยู่ตราบเมินนานยามปานกลางครึ่งในที่กึ่ง 3 พันวัสสาสืบปรัมปราแต่เค้าตราบต่อเท่าชุมนุมธาตุเป็นปริโยสานหมื่น
ชะแล สกฺโก เทวราชาปิ วตฺวา จ ปน สคฺคกายํ อปฺปกฺกามีติ ฯ สกฺโก อันว่าอินทาธิราชตนเป็นเจ้าแก่เทวดาทั้งหลาย
ก็บอกกล่าวคำเท่านี้แก่เจ้าฤษีชื่ออินทาสมภาร ตนอยู่ดอยเขาคำหลวงในเมืองหริภุญชัยนครนั้นแล้ว ก็เสด็จขึ้นเมือสู่ชั้น
ฟ้าอันเป็นที่อยู่แห่งตน ก็มีวันนั้นแล…
Phuk 11
a. จวิตฺวาน ตโต กายาตุ ปฏิสนฺธิ คเหตฺวา มหามายาเทวิยา กุจฺฉิมฺหิ ฯ ดูราสัปปุริสะทั้งหลาย พระพุทธเจ้าแห่งเรา
เสด็จจากชั้นฟ้าดุสิตสวรรค์เทวโลกลงมาเอาปฏิสนธิในท้องนางศรีมหามายาเทวีในปีก่าเร้า เดือน 9 เพ็ง ฤกษ์ได้ซาวตัว
อยู่ท้องแม่นานได้สิบเดือนแล้วก็ออกมาจากท้องแม่ในปีกาบเส็ด เดือนวิสาขา เพ็ง คือ วันเดือนเม็ง วัน 6 ฤกษ์ได้ 15 ตัว
ศักราชได้ 43 ตัวนี้ ในกาลเมื่อเจ้าได้เสวยราชสมบัติเป็นพระยา ในปีเมิงเป้า เดือน 12 เพ็งเม็งวัน 1 ได้ 27 ตัว…
z. …ก็จักสมริทธี บวรมวนด้วยข้าวของ เงินคำ ข้าวเปลือก ข้าวสาร ของเลี้ยงของดู มีเดชริทธีมากนัก ก็จักได้ถึงสุขชั่วนี้
ชั่วหน้ายิ่งกว่าคนแลเทวดาทั้งหลายชะแล แม้นสมภารกล้าแก่ก็จักได้ถึงนิพพานในศาสนาพระโคตมเจ้านี้แท้ดีหลีแล แม้น
สมภารบ่กล้าบ่แก่ยังท่วนเทียวไปมาในวัฏสงสารดั่งอั้น ก็บ่ห่อนว่าจักได้ไปเกิดในอบายทั้ง 4 นั้นสักคาบ ตราบต่อเท่าได้
หันหน้าพระอริยเมตเตยยเจ้าแล้วก็จักได้ถึงมรรคผลธรรมในสำนักพระพุทธเจ้าตนนั้น บ่สงสัยชะแล…
Foliation / pagination: 
Phuk 1: 1B-B(alphabetical order in Northern Thai) 1B-8B อ ตั้ง-โอ สุด, 9B-16B ก ตั้ง-แก สุด,
Phuk 2: 1B-20B (alphabetical order in Northern Thai) 1B-5B ไก ตั้ง-ก ปลาย, 6B-18B ข ถัด-ข ปลาย, 19B-20B ค ถัด-คา สุด
Phuk 3 1B-14B (alphabetical order in Northern Thai) 1B-11B คิ ตั้ง-ค ปลาย, 12B-14B ฆ ถัด-ฆิ สุด, 2B-20B (Northern Thai) 2-20 สุด
Phuk 4: 1B-14B (alphabetical order in Northern Thai) 1B-6B ฆี ตั้ง-ไฆ, 7B โฅ, 8B-10B เฆา-ฆ ปลาย, 11B-14B ง ถัด-งี
Phuk 5: 1B-16B (alphabetical order in Northern Thai) 1B-8B งู ตั้ง-ง ปลาย, 9B-16B จ ถัด-แจ สุด
Phuk 6: 1B-17B (alphabetical order in Northern Thai) 1B-5B ไจย ตั้ง-จ ปลาย, 6B-17B ส ถัด-สํ
Phuk 7: 1B-20B(alphabetical order in Northern Thai) 1B-13B ช ตั้ง-ช ปลาย, 14B-20B ซ ถัด-เซ สุด
Phuk 8: 1B-17B (alphabetical order in Northern Thai) 1B-6B แซ ตั้ง-ซ ปลาย, 7B-17B ย ถัด-โย้(เยา) สุด
Phuk 10: 1B-16B (alphabetical order in Northern Thai) 1B-8B ฐูตั้ง-ฐ ปลาย , 9B-16B ณ ฑ ถัด- ณ แฑ
Phuk 11: 1B-15B (alphabetical order in Northern Thai) 1B-4B ณ เฑา ตั้ง-ฑ ปลาย, 5B-15B ฒ ถัด-เฒัา สุด